Voor professionals die werken met en voor ouderen

Hoe zou jij graag oud willen worden? Wat zou voor jou belangrijk zijn? Hoe zou je willen dat professionals met jou om zouden gaan?

We staan er niet altijd bij stil dat we op een dag zelf die oudere zijn. En ik weet zeker dat je ook dan nog graag van betekenis wil zijn. Je wil het gevoel hebben dat je er toe doet. Als professional laten we ons vaak meeslepen in de waan van de dag. Er is steeds minder ruimte voor contact met klanten, cliënten of patiënten. Je hebt als professional het gevoel dat er te veel of juist te weinig ruimte is voor eigen autonomie. Strakke deadlines, targets, logge en moeilijke structuren en processen. De focus ligt op veel plekken op hoe kan iets efficiënter, sneller en goedkoper gedaan worden.

Maar is dit ook beter en prettiger voor de oudere waar je met en/of voor werkt? Wat zou je misschien wel zelf anders willen doen? Wat is er nodig om het anders te gaan doen? En wat houd je nu tegen? Focus op wat er wel mogelijk is, wat er wel kan. Zie die oudere (weer) als mens met kwaliteiten, kennis en ervaring die benut kunnen worden. Maak weer eens echt contact. Doe het niet alleen voor jezelf, maar ook voor die oudere.

Het wordt tijd dat we met z’n allen de fase na pensionering gaan zien als een volwaardige fase en dat het deze groep mensen daardoor ook een volwaardige plaats binnen de samenleving krijgt. Volg je hart en het wordt voor iedereen leuker en fijner!

Oud maar niet dood

Het clubje van Hendrik Groen, uit de gelijknamige serie. Deze serie raakte me, omdat het voor mijn gevoel de kern van het probleem raakt. In 2007 ga ik, als bijbaantje, werken als medewerker huishouding in een verpleeghuis en een jaar later de thuiszorg. Ik vond het geweldig! Zoveel mooie mensen met ieder hun eigen verhaal. Als ik bij iemand op de kamer kwam begonnen ze vaak meteen te vertellen. Ik ontdekte dat er zoveel wijsheid, kennis, ervaringen en talenten schuil ging in deze mensen. Maar ik zag ook de eenzaamheid, dat mensen enorm opzagen tegen het ouder worden en ze het gevoel hadden er niet meer toe doen. Mensen die nauwelijks of zelfs geen familie meer zagen. Medewerkers die niet of nauwelijks de tijd hadden voor de bewoners. Bezuinigingen op welzijn. Eigenlijk zaten de meeste bewoners gewoon te wachten tot er weer een dag voorbij was. Dat maakte me verdrietig en ik begreep het niet. Je (groot)ouders, ouderen in het algemeen koester je toch?!

Ik als professional botste ook regelmatig op tegen vaste patronen als: we doen elke maandag kienen (ook al zaten er maar 3 mensen omdat de rest het niet leuk vond) of ik knutsel altijd voor de bewoner, want zij kunnen dat niet meer en het duurt dan veel te lang. Maar zo moest ik ook elke week dezelfde boodschappen bestellen en werd er standaard een droog mariekoekje geserveerd. Bestelde ik eens een lekker cake dan kreeg ik dat te horen. Iemand die te veel riep of regelmatig belde was al snel lastig en werd in het hokje onbegrepen en/ of moeilijk gedrag gestopt. Dat heeft me enorm veel verdriet gedaan.

Gedurende mijn studies Sociaal Pedagogisch werk en Toegepaste Gerontologie mocht ik ook stage gaan lopen. Ik heb diverse verpleeghuizen in den landen van binnen mogen zien en zag eigenlijk overal hetzelfde. Op een enkele uitzondering na. Want ik heb ook mogen zien wat het met iemand met dementie doet als hij of zij zich gezien en gehoord voelen. Er echt gekeken wordt naar de persoon en aangesloten wordt bij zijn wensen en behoeften i.p.v. de tijd of regels leidend te laten zijn. Maar over het algemeen zag ik toch veel medewerkers met een hart van goud, maar die onder druk staan en daardoor keuzes (moeten) maken die niet altijd in het belang van de bewoners zijn. Eigenlijk is ons beeld over oudere mensen in het algemeen niet heel rooskleurig. Vraag een willekeurig persoon om een oudere persoon te omschrijven en je krijgt toch vaak de standaard antwoorden; grijs haar, rollator, bril, wonen in het verpleeghuis, etc. Niet alleen in de zorg, maar ik zag dit ook bij andere organisaties, zoals gemeenten en woningbouwcorporaties. Ze werken nu vooral voor ouderen i.p.v. met.

Maar het kan, nee het moet anders! De afgelopen jaren heb ik, als één van de initiatiefnemers en kartrekkers gewerkt aan de realisatie van een Hofje voor 50-plussers. In dit project draaide het om deze groep 50-plussers. Ze mochten meedenken en meebeslissen. Ik hoor nog regelmatig hoe dankbaar ze zijn dat ze deze kans kregen. Het betrekken van je klant, cliënt of patiënt zou volstrekt normaal moeten zijn, maar dat is het helaas niet.

We leven daarnaast in een snelle wereld, die continu in beweging is. Er gebeurd veel en naar mate je ouder wordt krijg je het steeds minder goed mee. Of je nu 20, 50 of 80 bent. Je weet zelf het beste wat je leuk vind en waar je behoefte aan hebt. Maar waarom wordt er steeds meer voor je bepaald naar mate je ouder wordt? Wat maakt dat meedoen: eigen regie en zeggenschap opeens minder belangrijk is als je 80 bent?

We hebben oudere mensen weg gezet als mensen die niets meer kunnen. Mensen waarbij het einde nadert. We plaatsen hen buiten de samenleving, zeker als ze ook nog eens te maken krijgen met ouderdomsklachten en -ziekte, zoals bijvoorbeeld dementie. Dan kun je ook niet verwachten dat ze nog middenin het leven staan, op een prettige manier oud worden en zich uiten.

Daarnaast willen we graag controle houden. Vinden we het lastig om zelf na te denken, laat staan out-of-the-box te denken. We volgen het liefst de gebaande paden en zijn dol op protocollen en regels.

We doen allerlei onderzoeken naar hoe we oudere mensen kunnen bereiken, hoe we werkprocessen zo efficiënt en goedkoop mogelijk kunnen inrichten, etc. Maar deze oudere mensen zijn net als ieder mens en hebben dezelfde basisbehoeften. Het zou mooi zijn als je dat niet meer hoeft te zeggen, maar dat het weer normaal wordt. Basisbehoeften ieder mens: er toe doen, erbij horen en van betekenis zijn. Het zorgt voor zingeving en of iemand op een prettige manier oud kan worden of niet.

Ik ben opgeleid als professional, maar de kleine dingen waar het eigenlijk echt om draait, een stukje menselijkheid, daar was niet altijd evenveel aandacht voor.

Contact maken met die oudere, dat werd je niet geleerd. Wel leerde je hoe je gesprekken voert met collega’s, welke protocollen, regels en wetgeving er zijn en hoe je beleid of een projectplan schrijft.

We hebben geen te kort aan tijd, geld, zorg of noem maar op. We hebben een te kort aan menselijkheid! Een glimlach, aanraking, betrekken en vragen wat ze nodig hebben. We moeten kritisch naar onszelf kijken. Wat kunnen wij zelf doen om het systeem te veranderen? Wat kunnen wij morgen anders doen? Anders kijken is anders doen.

Het is tijd om onze ouderen te gaan koesteren. Hen (weer) te gaan zien als mens.